«Беларуская традыцыйная культура захаваецца!»

Ужо праз дзень у альтанцы каля гісторыка-філалагічнага факультэта ПДУ адбылася наша размова з выкладчыкам універсітэта, кіраўніком гурта Вольгай Антонаўнай Емяльянчык, якая распавяла пра вытокі «Варгана», адметнасць беларускай традыцыйнай культуры і перспектывы яе адраджэння.

— Усё пачалося са студэнцкіх часоў. Асабіста для мяне вельмі актуальным было пытанне — хто ж такія беларусы? Гэтая зацікаўленасць прывяла да захаплення традыцыйнай культурай Беларусі. Мы з сябрамі прымалі ўдзел у разнастайных экспедыцыях. Напрыклад, у якасці валанцёраў удзельнічалі ў раскопках, якімі кіраваў вядомы археолаг Эдвард Зайкоўскі. Ён займаўся вывучэннем сакральных комплексаў дахрысціянскіх часоў. У гэтых выправах паралельна займаліся зборам фальклору: хадзілі па вёсках, запісвалі даўнія песні, мясцовыя легенды і паданні. Менавіта тады прыйшло разуменне: песні, якія спяваюць вясковыя бабулі, па сваёй энергетыцы і манеры выканання моцна адрозніваюцца ад таго, што мы прывыклі чуць па радыё, тэлебачанні ў выкананні прафесійных фальклорных гуртоў. Мы пачалі самі спяваць, імкнучыся пераняць асаблівасці аўтэнтычнай манеры выканання, адраджаць традыцыйныя беларускія святы… У гэты час мне давялося пазнаёміцца і пасябраваць з вядомымі беларускімі этнамузыколагамі Галінай Кутыровай і Тамарай Варфаламеевай. Дзякуючы падтрымцы Галіны Кутыровай, я падрыхтавала шэраг праграм на беларускім радыё ў рамках перадачы «Радыёклуб Фальклор». У 1996 годзе з нашага кола аднадумцаў паўстаў гурт «Гуда», у якім я ўдзельнічаю і зараз: рэгулярна езджу ў Мінск на канцэрты, фестывалі…

— У студэнцкія гады ў нас з сябрамі была традыцыя: на майскія святы мы адпраўляліся ў вандроўкі па Беларусі, і адна з іх была на Ушацкія азёры. Завяршылася яна ў Полацку, і гэта было маё першае знаёмства з самым старажытным беларускім горадам. Я была ўражаная яго прыгажосцю, нейкай асаблівай атмасферай. І гэтае ўражанне не змянілася дагэтуль. Тут, з аднаго боку, няма духу мегаполіса, тлуму, спешкі — шмат неба, шмат паветра, і пры гэтым віруе культурнае і навуковае жыццё. У 1997 годзе мяне запрасілі выкладаць у Полацкі дзяржаўны ўніверсітэт. Ніводнага разу не пашкадавала, што зга­дзілася.

— Калі прыехала ў Полацк, пэўны час брала ўдзел у дзейнасці гісторыка-культурнага клуба «Княжыч», створанага маладымі выкладчыкамі і студэнтамі нашага факультэта. Мы ладзілі традыцыйныя святы — «Гуканне вясны», «Купалле» «Жаніцьба Цярэшкі»… З 2002-га штогод езджу ў Польшчу — мяне запрашаюць для правядзення вакальных майстар-класаў, людзі там вельмі цікавяцца славянскай традыцыяй, аўтэнтычным фальклорам. Калі была куратарам групы 07гіс, мы вырашылі выбрацца на прыроду на «Гуканне вясны». Распачала заняткі спеваў, каб зладзіць найбольш блізкі да аўтэнтычнага абрад. Потым сталі збірацца рэгулярна, да нас далучыліся студэнты з іншай групы… Сабралася кола блізкіх па духу людзей. Яны ініцыявалі стварэнне гурта. Каб вызначыцца з назвай, студэнты правялі SMS-галасаванне, у выніку якога перамагла назва «Варган».

— Выпускнікі ПДУ з групы 07гіс засталіся ў гурце. Удзельнікі «Варгана» вельмі актыўныя, ад іх ініцыятывы залежыць далейшае яго развіццё. Для мяне «Варган» — не проста часовы праект, гэта ўсур'ёз і надоўга (усміхаецца). Жыццё паказвае, што традыцыйныя спевы аб'ядноўваюць людзей, вельмі глыбока пускаюць карані ў душу чалавека. Дарэчы, удзел у «Варгане» не абмежаваны студэнцтвам ПДУ, мы будзем рады кожнаму, хто хоча далучыцца!

Гурт актыўна супрацоўнічае з Музеем традыцыйнага ткацтва Паазер'я Нацыянальнага Полацкага гісторыка-культурнага музея-запаведніка. Нас запрашаюць на правядзенне традыцыйных беларускіх святаў, іншых імпрэз. Да 1150-гадовага юбілею Полацка мы рыхтавалі праграму, прысвечаную беларускаму традыцыйнаму вяселлю. Наш першы досвед выканання традыцыйных песень на вялікай сцэне адбыўся, калі мы бралі ўдзел у конкурсе ПДУ «Лепшая студэнцкая група-2011». А ў 2012 годзе гурт «Варган» удзельнічаў у рэспубліканскім конкурсе студэнцкіх творчых калектываў «Арт-вакацыі», на якім мы былі адзначаны дыпломам III ступені ў намінацыі «Народны харавы калектыў».

— У мяне ёсць свой архіў аўтэнтычнай музыкі, які складаецца і з уласных экспедыцыйных запісаў, і з запісаў беларускіх этнамузыколагаў. Сёлета я ўдзельнічала ў міжнароднай польска-беларуска-украінскай этнаграфічнай экспедыцыі на Палессе, дзе, як высветлілася, добра захавалася жывая спеўная традыцыя.

Аўтэнтычны фальклор — даволі спецыфічная з'ява, большасць абрадавых спеваў традыцыйна выконвалася а-капэльна і не суправаджалася інструментальным афармленнем. Але я не адмаўляю магчымасці эксперыментаў. Калі паступяць прапановы, то чаму б не?

Традыцыйныя абрадавыя спевы — гэта не проста песні ў нашым сучасным разуменні. У традыцыйнай музыцы зашыфравана шмат важнай інфармацыі. Гэта музыка, якая суправаджала жыццё чалавека, важныя абрады, рытуалы, уплывала на развіццё асобы. Гэта праца з энергіяй. І сёння моладзь адчувае патрэбу ва ўсім гэтым. У людзей прачынаецца настальгія, яны пачынаюць шукаюць сувязь са сваімі каранямі, і гэта даволі заканамерная з'ява.